Beata Szczerbaniewicz
Wniosek końcowy autorów opracowania jest taki, że generalnie po latach wielkiego boomu obserwuje się wyhamowanie inwestycji. Wynika ono ze spadku wielkości dotacji z funduszy unijnych i wygaśnięcia dużej części wsparcia w postaci rządowych programów typu Polski Ład, do tego dochodzi wzrost obciążeń związanych z rosnącymi (inflacja) wydatkami bieżącymi i obciążenie spłatami kredytów.
Sprawdziliśmy, jak w tym rankingu wypadły gminy z powiatu strzeleckiego.
Ujazd – 2013,74 zł
Inwestycyjny ranking powiatowy lat 2022-2024 otwiera na miejscu pierwszym gmina Ujazd, która równocześnie jest też na podium w województwie. W zestawieniu „Wspólnoty” wyprzedził go na Opolszczyźnie tylko Gogolin i to raptem o 25 zł. Średnia wydatków na zadania majątkowe gminy Ujazd z trzech ostatnich lat wynosi 2013 zł i 74 gr, co w zestawieniu ogólnopolskim dało jej 258. pozycję (Gogolin ma 243.). To bardzo wysoko, ale... kiedy spojrzeć na rankingi z czterech lat wstecz, okazuje się, że Ujazd kiedyś w zestawieniu krajowym był jeszcze wyżej i sukcesywnie spada: rok temu było to miejsce 86., wcześniej 69., a w roku 2021 – 13. Nakłady na inwestycje w roku 2022 wyniosły 8 062 887 zł, w 2023 – aż 17 528 926 zł i w 2024 – 12 843 336 zł. W 2025 ok. 10,7 mln zł.
Lista inwestycji jest długa, a najważniejsze wydatki ostatnich trzech lat dotyczyły dróg m.in. w Sieroniowicach (ponad 3 mln zł), na osiedlu Piaski w Ujeździe (ponad 2,2 mln zł) czy w Starym Ujeździe – ok. 2 mln zł, a także gospodarki wodno-kanalizacyjnej, gdzie na samą stację uzdatniania wody wydano ponad 2 mln, a na wymianę wszystkich przepompowni w gminie oraz wymianę studni kanalizacji sanitarnej – ponad 3,6 mln zł. Z końcem 2022 roku zakończono (rozpoczętą w 2019) rewitalizację Placu 1 Maja w Ujeździe, która w sumie kosztowała 8,2 mln zł, wykonano też rewitalizację kompleksu boisk przy szkole w Ujeździe za 4,5 mln zł.
– Kiedy zostałem burmistrzem w 2018 roku, miałem takie hasło: „gmina moich marzeń kosztuje 100 milionów”, liczyłem wtedy, że inwestując średnio po 10 milionów złotych rocznie, w ciągu dwóch kadencji jesteśmy w stanie zrealizować plan gminy marzeń – mówi burmistrz Hubert Ibrom. – Od 2018 roku mieliśmy jednak pandemię, wybuch wojny na Ukrainie, wzrost inflacji i dziś okazuje się, że 100 milionów na gminę marzeń to mało, trzeba co najmniej 150... Nie zawsze da się też wydać rocznie 10 milionów, czasem jest mniej, czasem więcej, to zależy głównie od pozyskanych dofinansowań.
Burmistrz dodaje, że gmina Ujazd może inwestować wtedy, gdy dużo pozyskuje. W innym rankingu tygodnika „Wspólnota” – też tegorocznym – Ujazd ma 10. lokatę w Polsce, wśród gmin, które są najbardziej efektywne w absorbowaniu środków unijnych. Dopóki będą dotacje, dopóty będą duże inwestycje.
Kolonowskie – 1450,33 zł
Drugie miejsce w rankingu powiatowym zajmuje gmina Kolonowskie. Od Ujazdu dzielą ją 563 zł, ale kwota 1450 zł i 33 gr w przeliczeniu na jednego mieszkańca rocznie to wciąż bardzo dużo: 9. lokata w województwie i 453. w kraju. Kolonowskie w rankingu „Wspólnoty” mniej więcej utrzymuje się na podobnej pozycji, choć w 2023 roku zdarzyło się mu znaleźć znacznie wyżej – na miejscu 283. Rok temu było 18 oczek wyżej niż jest teraz. Jak na gminę średniozamożną, trzeba więc przyznać, że władzom dobrze udaje się trzymać kurs wysokich proporcji zadań inwestycyjnych w stosunku do liczby mieszkańców.
Jak wylicza burmistrz Norbert Koston, w ciągu ostatnich trzech lat (2022-2024) wykonano 152 inwestycje na łączną kwotę 24,7 mln zł. Najwięcej pozycji dotyczy budowy, przebudowy i modernizacji dróg gminnych, których było w sumie 27 na łączną kwotę ponad 7 mln zł, a także transformacji energetycznej.
– Nie patrzymy na rankingi, po prostu robimy, co trzeba – mówi burmistrz. – Gmina nie ma wysokich dochodów, więc musimy tym bardziej zawalczyć o środki zewnętrzne, a sporym wyzwaniem jest zapewnienie wkładów własnych do takich inwestycji. Na same drogi wydajemy średnio 5 mln rocznie.
Najdroższe inwestycje ostatnich lat to: przebudowa ulicy Dzierżonia w Kolonowskiem (prawie 1,4 mln zł), budowa drogi gminnej w rejonie ul. Pluderska – Słoneczna – Dębowa (prawie 1,1 mln zł), przebudowa ul. Dworcowej w Staniszczach Wielkich (prawie 1,3 mln zł), przebudowa Klonowej w Kolonowskiem (prawie 1,6 mln zł). Dodatkowo rokrocznie gmina dotuje zadania drogowe infrastruktury powiatowej, co w sumie dało wydatek 0,7 mln zł. Ale drogi to nie wszystko: inwestycji oświatowych uzbierało się aż 27 na łączną kwotę prawie 1,6 mln zł. W zakresie ochrony przeciwpożarowej wydatkowano prawie 1,6 mln zł (m.in. dotacja dla OSP Kolonowskie na zakup ciężkiego samochodu ratowniczo-gaśniczego). Kolejny ważny dział to budownictwo mieszkaniowe, m.in. 4,5 mln zł gmina zainwestowała w udziały w spółce SIM Śląsk Północ Sp. z o.o. w Lublińcu. Duże inwestycje związane były również z projektem „Uniezależnienie źródeł ciepła w budynkach użyteczności publicznej od dostaw oleju opałowego i gazu ziemnego z Rosji” polegającym na instalacji pomp ciepła i instalacji fotowoltaicznych na obiektach gminnych (3,7 mln zł) i z przebudową Miejskiego Centrum Kulturalno-Sportowego w Kolonowskiem (3,2 mln zł).
Leśnica – 1348,01 zł
Gmina Leśnica podobnie jak Ujazd też spada w rankingu krajowym. W 2022 roku miała w kategorii miasteczek miejsce 206., a potem w kolejnych latach – 456., 446. i teraz – 500. Wynik 1348 zł i 1 gr na głowę statystycznego mieszkańca dał jej mimo to dość wysoką 13. lokatę w województwie, a zatem tylko 4 oczka poniżej Kolonowskiego i 11 niżej niż Ujazd.
– Są lata, gdy udaje się zrobić więcej inwestycji, a są lata, gdy jest ich mniej, staramy się trzymać kurs, ale to zależy od wielu czynników – komentuje burmistrz Łukasz Jastrzembski. – Trzeba wykonać dokumentację, a kluczowe jest pozyskanie dofinansowania. W latach 2022-23 przy wsparciu pieniędzy z Polskiego Ładu dużo inwestowaliśmy, modernizowaliśmy drogi i wybudowaliśmy za 4,6 mln dwa ronda na drogach powiatowych. Dzięki dotacjom wymieniliśmy też oświetlenie drogowe w całej gminie, co kosztowało półtora mln i za taką samą kwotę zamontowaliśmy oświetlenie LED na wszystkich przejściach dla pieszych w gminie.
Pozostałe z najdroższych inwestycji minionych trzech lat to m.in. przebudowy ul. XV-lecia w Zalesiu Św. (2,2 mln zł), Klubu Wiejskiego w Kadłubcu (1,3 mln zł), budynków komunalnych w Leśnicy (1,1 mln zł), a także budowa posterunku policji w Leśnicy (1,5 mln zł), modernizacja ul. Kościelnej w Raszowej (1,9 mln zł), budowa kanalizacji sanitarnej w Zalesiu Śląskim (1,8 mln zł) czy też kanalizacji deszczowej do terenów inwestycyjnych w Krasowej (1,2 mln zł).
– Co z tego, że w rankingu jesteśmy teraz niżej, to tylko ranking, a zmiennych w jego obliczaniu jest wiele – podkreśla burmistrz Leśnicy. – Właśnie zaczynamy duże zadania, m.in. budowę hali sportowej w Raszowej za 7 mln przy wsparciu z programu Olimpia i budowę klubu dziecięcego w Leśnicy za blisko 3 mln, udało się nam też pozyskać 5 mln dotacji na przebudowę dawnego gimnazjum na Centrum Usług Publicznych, gdzie skoncentrowane będą wszystkie nasze jednostki administracyjne i to będzie inwestycja za kilkanaście mln zł. Tak więc nie hamujemy: wręcz przeciwnie.
Izbicko – 1285,03 zł
Małe zaskoczenie: gmina Izbicko wyprzedziła Strzelce Opolskie, Zawadzkie i Jemielnicę, a od Leśnicy dzieli je raptem tylko 100 zł. Generalnie Izbicko – podobnie jak Jemielnica – ujęte jest w rankingu krajowym w odrębnej kategorii gmin wiejskich, których jest znacznie więcej niż miasteczek. Izbicko w zestawieniu krajowym uplasowało się na dość odległym miejscu 1289. z kwotą 1285,03 zł. Patrząc trzy lata wstecz, jest to gorsza pozycja niż kiedyś (1105. w rankingu 2024; 1001. – w rankingu 2023 i 742. w rankingu 2022). Generalnie wiejskie gminy Opolszczyzny wypadają jednak wszystkie w tym rankingu słabo.
W zestawieniu wojewódzkim Izbicko wypada nieźle, bo ma miejsce 21., a gmin jest 71. Co więcej, można się spodziewać, że Izbicko mocno wysforuje się do przodu w rankingu przyszłorocznym. Plan inwestycji na rok bieżący to ponad 21 mln zł. W roku 2024 było to 4 189 546 zł, w 2023 – 7 324 268 zł, a w 2022 – 8 471 317 zł. Na tegoroczny nagły skok wydatków wpływ miał wielki zastrzyk gotówki: w 2022 gmina uzyskała 18 mln zł dotacji z Polskiego Ładu na budowę kanalizacji i wodociągów. Najpierw więc trochę przyhamowała, by przygotować inwestycje, a potem ruszyła „z kopyta”.
Największe inwestycje z roku 2022 to 5,7 mln zł na działania nakierowane na poprawę efektywności energetycznej budynku szkoły i blisko 986 tys. zł na termomodernizację budynku urzędu gminy. W 2023 roku był robiony pierwszy etap budowy kanalizacji w Suchodańcu, ale wydatkowano tylko 1,7 mln zł, ponad milion poszło na I etap budowy wodociągu w Suchodańcu, 900 tys. zł na modernizację „Orlika” i prawie 2,5 mln zł na drugi etap termomodernizacji urzędu gminy. W roku 2024 na inwestycje wydano prawie o połowę mniej, m.in. 2,4 mln zł na poprawę efektywności energetycznej Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Otmicach. Ale w roku bieżącym tylko na kontynuację budowy kanalizacji zaplanowano aż 10,3 mln zł, a 5 mln na rozbudowę sieci wodociągów, jest też wiele innych mniejszych zadań.
– Dochód mamy niski, dlatego kluczowe jest dla nas dofinansowanie – przyznaje wójt Marzena Baksik. – Nie stać też nas na wkład własny, jeśli jest wysoki, wtedy musimy zrezygnować. Przy rozstrzyganiu przetargu na budowę kanalizacji byliśmy zmuszeni wykreślić z zadania jedną ulicę, bo okazało się ono droższe niż zakładano i zwyczajnie zabrakło pieniędzy. Chcieliśmy teraz na tę ulicę pozyskać dofinansowanie z KPO, ale nabór był tak skonstruowany, że nie dalibyśmy rady zdążyć z inwestycją. A bez dofinansowania nas po prostu nie stać.
Jemielnica – 1214,47 zł
To, że miejsce w rankingu nie odzwierciedla efektywności działań samorządu, potwierdza też przypadek Jemielnicy: 1334. pozycja w kraju w rankingu 2025, rok temu – 1236., a wcześniej 1055. i 906. w roku 2022. A jednak w 2022 roku gmina wydatkowała na inwestycje tylko 2 915 913 zł. Rok później było to 9 867 150 zł, a w 2024 – 12 844 585 zł. Rok bieżący jest jeszcze bardziej imponujący, bo plan zakłada 15 906 748 zł. Największe zadania roku 2022 to 410 tys. zł na przebudowę starej gospody w Jemielnicy na świetlicę, 402 tys. zł dofinansowania do zakupu wozu dla OSP Jemielnica i niecałe 648 tys. zł na dokumentację przebudowy dróg.
W roku 2023 gmina kontynuowała przebudowę gospody za 3 mln zł, w sumie ponad 3 mln zł wydała na dwa zadania rozbudowy sieci wodno-kanalizacyjnej przy wsparciu z Polskiego Ładu i prawie 400 tys. zł też na sieć wodno-kanalizacyjną, ale na kolejny projekt tym razem z dotacją z PROW, do tego doliczyć trzeba m.in. prawie 860 tys. zł na dokumentację przebudowy dróg i 892 tys. na roboty w tym zakresie. Rok ubiegły to 5,8 mln zł na prace kanalizacyjno-wodociągowe ze wsparciem z PROW, i prawie 1,2 mln zł na rozbudowę sieci z dotacją z Polskiego Ładu, a lista zadań drogowych jest długa: m.in. blisko milion na przebudowę ulicy Lipowej w Jemielnicy, 1,7 mln zł na przebudowę ul. Sosnowej i Brzozowej też w Jemielnicy, 954 tys. zł na ul. Dębową czy 441 tys. zł na przebudowę Krótkiej.
Co więcej, wyhamowania nie ma też w roku 2025, jest jeszcze większy boom: m.in. 5,5 mln zł na halę w Piotrówce, 1,5 mln na wymianę oświetlenia ulicznego na energooszczędne, prawie 2,4 mln na przebudowę lokali mieszkalnych w Łaziskach czy 2,1 mln na termomodernizację budynku w Gąsiorowicach. A to tylko niektóre z wielu kosztownych inwestycji. Większość z nich podobnie jak w przypadku Izbicka wiąże się z pozyskanymi środkami zewnętrznymi, które właśnie kończą...
– Tym razem planujemy tylko pięć milionów na inwestycje, nie da się rok w rok inwestować tak dużo, chodzi nie tylko o pieniądze, ale i przygotowanie dokumentacyjne pod kolejne duże inwestycje w latach kolejnych, takie jak hala sportowa w Jemielnicy czy droga do naszej strefy inwestycyjnej – mówi wójt Marcin Wycisło. – Planujemy też spłacić do końca nasze zadłużenie, co nam da nową zdolność kredytową na przyszłość.
Wójt przyznaje, że na zdolność gminy decydujący wpływ mają jednak dofinansowania, a tu widoczne jest odgórne przyhamowanie. I to jest problematyczne.
– Polski Ład był krytykowany za niesprawiedliwie i politycznie dzielone pieniądze, ale abstrahując od tych wypaczeń, to był technicznie bardzo dobry, skuteczny program z biurokrację ograniczoną do minimum i wielu włodarzy go żałuje – dodaje Marcin Wycisło. – Szkoda, że go już nie ma, mógłby dalej funkcjonować pod warunkiem opracowania jakichś sprawiedliwych kryteriów. Nie dostaliśmy z Polskiego Ładu wprawdzie tak dużo jak inne niektóre samorządy, ale to były bardzo dobrze wydane pieniądze. Teraz możemy teoretycznie starać się o pieniądze z KPO, ale te nabory są tak opracowane, że bardzo trudno faktycznie jest coś uzyskać. To są karkołomne łamigłówki i jak się złoży wniosek, najpierw trzeba czekać rok na rozpatrzenie, potem wyłożyć pieniądze, a potem jest skomplikowane rozliczenie, kontrole i bardzo długie oczekiwanie na płatność. To sprawia, że gminy mają problemy, by inwestować, pieniądz powinien być dostępny i szybki. A tak nie jest.
Strzelce Opolskie – 1212,51 zł
Strzelce Opolskie w rankingu „Wspólnoty” wrzucone zostały do osobnej kategorii „miasta powiatowe” i zajmują 136. pozycję w kraju – to niemal w połowie listy (267 pozycji). W rankingu wojewódzkim są na pozycji czwartej: 1212 zł i 51 gr na głowę mieszkańca w przypadku gminy mocno zaludnionej (28,5 tys. mieszkańców) to nie jest zły wynik. Dla porównania: Ujazd ma mieszkańców nieco ponad 6 tys., a Izbicko czy Jemielnica ponad 5 tys.
Z zestawienia wydatków wynika, że w latach 2022-2024 gmina realizowała kilka bardzo dużych zadań, których zakończenie miało miejsce w 2024 roku. Największe z nich to: budowa budynku mieszkalnego wielorodzinnego w ramach Programu Twoje „M” etap II ( 21,1 mln zł), budowa domu przedpogrzebowego na cmentarzu komunalnym (prawie 5,8 mln zł), projekt poprawy efektywności energetycznej w placówkach oświatowych (7,3 mln zł), przebudowa stadionu (5,3 mln zł), modernizacja basenu odkrytego (niecałe 14 mln zł), zakup autobusów elektrycznych (prawie 1,9 mln zł), udziały w spółce Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej (14,2 mln zł), przebudowa ul. M. Prawego I etap (prawie 5,5 mln zł).
Jak podkreśla burmistrz Jan Wróblewski, zadania te realizowane były przy znacznym udziale środków zewnętrznych: z Rządowego Funduszu Inicjatyw Lokalnych, Funduszy Norweskich, Polskiego Ładu czy Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg. Natomiast wniesienie wkładu gminy do spółki SIM realizowane było ze środków Banku Gospodarstwa Krajowego.
W porównaniu do rankingów z lat ubiegłych Strzelcom Opolskim udało się mocno poprawić swoją pozycję: z miejsca 213. rok temu skoczyły na 136. A w roku 2023 było to miejsce 245. Duże wydatki inwestycyjne wiązały się jednak nie tylko z dotacjami, ale i z rosnącym zadłużeniem, które prognozowane jest na koniec 2025 roku na ponad 30 mln zł. A długi trzeba też kiedyś spłacać. W tym przypadku – po poprzedniej ekipie rządzącej. Im wyższe zadłużenie, tym trudniejsze są inwestycje w latach kolejnych.
– Podobnie jak w wielu innych gminach w przyszłym roku inwestycje będą musiały być wyhamowane ze względu na niewystarczające środki budżetowe na realizację zadań inwestycyjnych – mówi burmistrz Wróblewski.
Zawadzkie – 536,60 zł
Ranking gmin powiatu strzeleckiego zamyka Zawadzkie z kwotą 536 zł i 60 gr. I niestety jest też w końcówce zestawienia krajowego miasteczek: ma 676. miejsce, czyli piąte od końca. W porównaniu do rankingów lat poprzednich, Zawadzkie przesunęło się w dół. Jeszcze rok temu miało pozycję 617., a wcześniej 560. i 589. Wynika to z tego, że gminie nie udało się pozyskać tak wielu dużych dofinansowań krajowych czy unijnych. W zestawieniu inwestycji z ostatnich lat nie ma wielu dużych kwotowo zadań. W 2022 roku przykładowo ponad 1,8 mln zł wydano na przebudowę konstrukcji jezdni wraz z przebudową kanalizacji deszczowej na ul. 1 Maja w stolicy gminy, a w 2023 – ponad 266 tys. na rozbudowę ul. Zielonej w Kielczy i 836 tys. na budowę Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych.
W 2024 było lepiej: 2,1 mln zł poszło na remont jezdni i chodników przy ul. Mickiewicza w Zawadzkiem wraz z przebudową kanalizacji deszczowej i ponad 7,3 mln na termomodernizację obiektów użyteczności publicznej. W 2022 i 2024 wydatki majątkowe w budżecie zaplanowano na ponad 13 mln, w 2023 było to kilkaset tysięcy mniej. Nie były to małe kwoty, a jednak ogólny wynik efektywności inwestycyjnej jest słaby i ranking to odzwierciedla. Burmistrz Michał Rytel zarządza gminą od wiosny 2024 roku. Zapowiada, że jego celem jest, aby inwestycji było więcej, ale to wymaga wiele pracy i czasu.
– Obecnie wraz całym zespołem staramy się robić milowe kroki, które umożliwią nam stać się atrakcyjniejszym miejscem dla podmiotów gospodarczych i dla mieszkańców – mówi włodarz. – Jedną z takich decyzji jest choćby wprowadzenie najniższych możliwych stawek podatku od środków transportu w Polsce czy też zmiana Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego na terenie Zawadzkiego i Kielczy umożliwiającego rozwój przedsiębiorców. Gmina Zawadzkie weszła w proces zmian i idzie w jedynym słusznym kierunku: to jest rozwój.
W trakcie jest budowa drogi dojazdowej do osiedla przy ul. Stawowej w Zawadzkiem wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz infrastrukturą wodno-kanalizacyjną (4 612 500 zł), wykonano też m.in. instalację systemów fotowoltaicznych dla budynków użyteczności publicznej (802 962 zł) i przebudowy dróg w Zawadzkiem i Żędowicach za ponad 300 tys. zł każda.
Czytaj wszystkie najważniejsze informacje z powiatu strzeleckiego. Kup aktualne e-wydanie "Strzelca Opolskiego"!
Komentarze