Od Ujazdu do Zawadzkiego, czyli najbogatsi i najbiedniejsi w powiecie

Od Ujazdu do Zawadzkiego, czyli najbogatsi i najbiedniejsi w powiecie

Z tegorocznego ogólnopolskiego rankingu czasopisma „Wspólnota” wynika, że rozbieżności między kondycją finansową samorządów Ziemi Strzeleckiej są ogromne. Mamy krezusów plasujących się na podium wojewódzkim, ale mamy też jedną z najbiedniejszych gmin Polsce. W takich rankingach splendor jest jednak drugorzędny: od finansów gmin zależy, jak się żyje mieszkańcom.

Czasopismo samorządowe „Wspólnota” od wielu lat analizuje finanse jednostek samorządowych: porównując województwa, powiaty, miasta, gminy wiejskie i miasteczka. W połowie lipca ukazał się najnowszy raport oparty na danych za 2024 rok, z którego wynika, jak zachodzące różne zmiany i wydarzenia odbiły się na samorządowych portfelach i - w sposób wtórny – na życiu mieszkańców. Zgodnie z przyjętą metodologią, dochody jednostek samorządowych przeliczane są na głowy mieszkańców (per capita). Pominięto wpływy z dotacji celowych, gdyż jak czytamy w raporcie, „wpływ wielkiej, jednorazowej dotacji inwestycyjnej potrafi wywindować samorząd w rankingu. Jest to jednak awans incydentalny i niemający związku z trwałym wzrostem zamożności.” Tymczasem ideą zestawienia jest również, by prześledzić tendencje: gdzie zamożność gminy czy miasta wzrasta, gdzie niepokojąco spada, a gdzie jest stagnacja.

Różne kategorie

Sytuacja finansowa samorządów tworzących powiat strzelecki jest mocno zróżnicowana. Niemal najbogatszą gminą na Opolszczyźnie po raz kolejny okazał się Ujazd z kwotą 6699 zł dochodu na głowę mieszkańca. W kategorii miast i miasteczek wyprzedził go tylko Gogolin, który uplasował się na 37. miejscu w kraju ( 7927 zł na mieszkańca). Ujazd ma tu pozycję 86. Więcej kwotowo ma też gmina Skarbimierz (7355 zł) , ale ona znalazła się w kategorii gmin wiejskich i zajęła w niej 86.miejsce w kraju. Dla porównania, najbogatsze miasteczko w Polsce to Krynica Morska (20 566 zł na głowę!) , a najbogatsza gmina wiejska to Kleszczów w województwie łódzkim (35 603 zł!). Warto dodać, że miasta wojewódzkie oceniane są w osobnej kategorii. Gdyby wszystkich wrzucić do jednego wielkiego „worka”, to Opole okazuje się najbogatsze w województwie (10 445 zł na głowę) a kolejne w zestawieniu są Gogolin, Skarbimierz i Ujazd. Opole oceniane osobno w kategorii miast wojewódzkich jest drugie na podium: bogatsza jest tylko Warszawa (prawie 12 700 zł).

Bogaty jak Ujazd

Do Opola, czy Krynicy Morskiej Ujazdowi daleko, ale warto zauważyć, że ta strzelecka gmina powoli ale zdecydowania pnie się w górę. W roku 2019 była na pozycji 131, w 2020 - na 91, 2022 – 89, a w 2023 - 69. W tym roku jej pozycja obniżyła się o parę oczek, ale trzeba pamiętać, że inne samorządy też się bogacą. Dobra passa jednak trwa i w ocenie burmistrza Huberta Ibroma będzie lepiej.

- Przybywa podatników, małych i dużych, mieszkańców i przedsiębiorstw – wylicza burmistrz. - Wszystkie podatki są ważne, ale ja na przykład za dom 150 metrów kwadratowych i działkę płacę 700 zł rocznie, a centrum dystrybucyjne płaci 2 miliony zł. To są duże wpływy i dlatego nie ustajemy w poszukiwaniu nowych inwestorów, rozwijamy dalej naszą strefę aktywności gospodarczej, poprawiamy infrastrukturę, przygotowujemy nowe tereny inwestycyjne, w tym roku kolejne przy drodze wojewódzkiej 426. I to się przekłada na dochody.

Jako przykład burmistrz podaje rozpoczęcie miesiąc temu kolejnej dużej inwestycji przez firmę Prologis na strefie aktywności gospodarczej. I będą jeszcze kolejne.

- Myślę, że z czasem, jeśli utrzymamy obecne tempo rozwoju, zaatakujemy opolskie podium, a przy dobrej koniunkturze może nawet najbogatszych – dodaje. - W ciągu pięciu ostatnich lat to właśnie Ujazd ma największą, ponad stuprocentową dynamikę wzrostu dochodów w województwie opolskim. A trzeba też brać pod uwagę, że każdy samorząd ma inną pozycję startową, na przykład Gogolin od wielu lat ma cementownię, a Opole przejęło elektrownię od Dobrzenia Wielkiego. Z gminami jest też więc trochę jak z ludźmi: ktoś ma bogatych rodziców, ktoś dostanie spadek, a inny na wszystko ciężko pracuje i na efekty musi poczekać.

Takie bogactwo w przypadku samorządów, to nie są jednak pieniądze trzymane w banku: dobrze zainwestowane, wracają z nowymi inwestorami. I wracają w postaci gminnej infrastruktury i usług.

- Jesteśmy jedną z pięciu gmin województwa opolskiego, która się nie wyludnia, która ma przyrost naturalny, ludzie chcą tutaj mieszkać, przeprowadzają się – mówi Hubert Ibrom. - Jesteśmy też drugą gminą po Opolu, która od 6 lat najwięcej inwestuje w tej chwili na liczbę mieszkańców. To wynika z innego rankingu, też czasopisma Wspólnoty. Nasi mieszkańcy od sześciu lat mają bezpłatny żłobek, a teraz doszedł drugi - też darmowy. Mamy długo otwarte przedszkola, ofertę kulturalno-sportową i rekreacyjną, która też w znacznej części jest dostępna bezpłatnie, wysoki fundusz sołecki, za który sołtysi i rady sołeckie realizują wiele fajnych projektów. Mamy na to pieniądze.

Leśnica goni Ujazd

Drugie miejsce w powiecie i czwarte na Opolszczyźnie w kategorii miasteczek ma Leśnica. To 202. pozycja w rankingu krajowym. Dochód przeliczony na głowę wynosi 5821 zł i 81 gr. W stosunku do roku poprzedniego gmina mocno się przesunęła w górę na rankingowej liście; miała wtedy miejsce 362, a w 2022 r. - 342, choć przed pandemią w 2019 r. było to 243.

- Jestem zadowolony z miejsca, jakie zajęliśmy, chociaż pracujemy nie dla rankingów, a dla zaspakajania potrzeb mieszkańców gminy – komentuje Łukasz Jastrzembski, burmistrz Leśnicy. - Dochody nam wzrosły, co przede wszystkim wynika ze wzrostu w udziale PIT i CIT. To podatki, które płacą mieszkańcy i przedsiębiorcy do budżetu państwa w ramach rozliczenia rocznego, ale 38% tej kwoty wraca do samorządów gminnych. W naszej gminie, porównując rok 2023 do roku 2024, jest to wzrost o około 3 miliony złotych.

Jak się przedsiębiorcom powodzi, to i gminie się powodzi, a zatem i mieszkańcom, bo dzięki większym wpływom gmina może realizować więcej działań i inwestycji. I jak podkreśla burmistrz, ten wzrost zamożności w roku 2024 rok widać po zrealizowanych zadaniach: np. zakończono budowę posterunku policji w Leśnicy, wykonany został kolejny etap kanalizacji w Zalesiu, czy duży remont ulicy Kościelnej w Raszowej. A dzięki wpływom do budżetu realizowane są kolejne duże inwestycje, m.in. budowa żłobka w Leśnicy, czy hali sportowej przy szkole podstawowej w Raszowej.

- Staramy się prowadzić inwestycje w oparciu o dotacje zewnętrzne, ale zawsze niezbędny jest też wkład własny - zaznacza burmistrz. - A im większe dochody z podatków, tym więcej pieniędzy na ten wkład, bo to działa jak system naczyń połączonych. Przedsiębiorcy są bardzo ważnym składnikiem funkcjonowania każdej gminy, więc staramy się z nimi na bieżąco współpracować, Rok 2024 oceniam też jako sukces z racji pozyskania strategicznego inwestora, czyli firmy Unilin, co w perspektywie kilku lat również pozytywnie wpłynie na sytuację finansową gminy Leśnica. 

Strzelce – trzecie miasto powiatowe

Również i Strzelce Opolskie wypadły dobrze w najnowszym rankingu „Wspólnoty”. W kategorii miast powiatowych uplasowały się na 57. pozycji w kraju i zarazem na 3. w województwie z kwotą 5 981 zł na głowę każdego mieszkańca. Lepiej wypadły tylko Kędzierzyn – Koźle (27.pozycja w kraju) i Nysa (55.pozycja w kraju). Patrząc wstecz pięć lat, widać jednak, że pozycja Strzelec Opolskich jest dość niestabilna. Rok temu miasto w rankingu było wyżej - na pozycji 49. natomiast w 2021 - aż na 104. Rok 2020 to miejsce 77. a 2019 – 75.

Burmistrz Jan Wróblewski komentując wynik w rankingu, mówi, że dopinguje on go do działania. - Każdy ranking oparty na obiektywnych kryteriach pokazuje, w jakim miejscu znajdujemy się na samorządowej mapie Polski, cieszy miejsce na podium w kategorii miast powiatowych w województwie opolskim, ale do drugiej lokaty zajmowanej przez Nysę zabrakło nam niewiele – mówi Jan Wóblewski. - Stabilna sytuacja finansowa umożliwia aplikowanie o fundusze zewnętrzne, kluczowe jest zatem stworzenie przyjaznego klimatu do rozwoju przedsiębiorczości, ożywienie terenów inwestycyjnych i zapewnienie atrakcyjnej przestrzeni do życia dla mieszkańców.

Priorytetem działania gminy jest zatrzymanie postępującego spadku liczby mieszkańców. Ma na to wpływ wysoki standard i szeroka oferta usług społecznych, dostępność mieszkań i terenów pod budownictwo.

Zawadzkie: Cyferki to nie wszystko

Nie wszędzie jest dobrze. Na przeciwnym biegunie rankingu znalazła się gmina Zawadzkie. Od lat w kategorii miasteczek była na dole zestawień, nie tylko tych Wspólnoty, ale również GUS-owskich, tymczasem właśnie w 2024 roku w Zawadzkiem doszło do upadku Walcowni Rur Andrzej, największego pracodawcy w gminie. Zatrudnienie straciło 435 osób. Walcownia płaciła też 3 mln zł podatku rocznie. Właściciel – spółka Alchemia – obiecywał, że do czasu, aż znajdzie się nowy nabywca zakładu, podatki będzie płacił i jak zapewnia burmistrz Mnichał Rytel, wywiązuje się z tej obietnicy. Mimo to, wynik przeliczonego dochodu gminy na głowę statystycznego mieszkańca jest niski: 4737 zł, co przekłada się na 633. pozycję w rankingu na 680 sklasyfikowanych miasteczek. To jeden najniższych wyników województwa opolskiego, jeszcze niższy – 4596 zł - mają Zębowice – gmina wiejska (1425. lokata w tej kategorii w zestawieniu krajowym). Widoczny jest też spadek w stosunku do lat poprzednich. W roku 2023 była to pozycja 562, w 2022 – 548, w 2021- 534, w 2020 – 511`i w 2029 – 536.

Piastujący od roku funkcję burmistrza Michał Rytel nie traci jednak wiary, że na bazie majątku Alchemii, niczym feniks z popiołów, odrodzi się nowy pracodawca. Takie zmiany nie dokonują się jednak w trybie nagłym, to wymaga czasu i wielu działań.

- Politykę podatkową gmin i wpływy z niej wynikające buduje się latami, zatem pozycja Zawadzkiego w rankingu to efekt lat wstecz i niekoniecznie odzwierciedla on jakość życia w gminie - dodaje Rytel. - Jesteśmy przyjaznym miejscem do zamieszkania z pełną infrastrukturą, myślę, że każdy kto nas odwiedzi, będzie miał odwrotną ocenę od pozycji w tym rankingu. Likwidacja walcowni nie pomaga, ale proces zmian w gminie trwa. Będzie dobrze, innego scenariusza pod uwagę nie biorę.

Jemielnica, Kolonowskie, Izbicko czyli średniaki

W każdym zestawieniu pomiędzy jego szczytem a dołem zawsze najwięcej miejsca zajmują tak zwane „średniaki”. W powiecie strzeleckim to Jemielnica (20. miejsce w rankingu gmin wiejskich Opolszczyzny i 828. w rankingu krajowym), Izbicko (23.miejsce w rankingu opolskim i 1081. w krajowym) oraz Kolonowskie (21. miejsce w rankingu opolskim w kategorii miasteczek i 455. w rankingu krajowym). Jeśli chodzi o kwotę dochodu gminy przypadającą na głowę statystycznego mieszkańca, to w Jemielnicy jest to 5 313 zł, w Izbicku – 5097 zł, a w Kolonowskiem – 5195,97 zł.

Prześledziliśmy też, czy pozycja tych gmin w rankingu się polepsza, czy pogarsza. W Jemielnicy widać bardzo duży progres: z 1107. miejsca w roku 2023 samorząd skoczył o prawie 300 oczek na 828. w 2024! W 2021 r. była to pozycja 1203, a dwa wcześniejsze lata – 1187.i 1176.

Niestety, odwrotnie jest w Izbicku, gdzie w sposób widoczny się pogorszyło: w roku 2023 gmina miała w swojej kategorii 647. miejsce w kraju, czyli spadła o 434. miejsca w dół. Inna sprawa, że rok 2023 był dla niej wyjątkowo dobry. W roku 2022 miała pozycję 798, w 2021 - 1224., a w 2020 - 1329. Można też więc spojrzeć na to tak, że w 2023 była to tylko incydentalna hossa.

O zmiennej sytuacji finansowej może też mówić gmina Kolonowskie, która polepszyła o prawie 100 oczek swoją pozycję, wskakując z miejsca 552. w roku 2023 na 455., ale w 2022 była dużo wyżej, bo na 392. pozycji, a wcześniej balansowała kilka lat w okolicy połowy piątej setki.

Gminy „środkowe”, to te, które są w dobrej (mniej lub bardziej) sytuacji, ale aspirują do lepszej

- Nasze działania podejmowane dla zrównoważonego rozwoju gminy przynoszą efekty i bardzo się z tego cieszę - mówi Marcin Wycisło, wójt gminy Jemielnica. - Mam nadzieję, że w przyszłych latach uda się nam wspiąć w tym rankingu jeszcze wyżej. Inna sprawa, że rozwój gminy i jej zarządzanie to nie tylko kwestie ekonomiczne, to powinno się oceniać wieloaspektowo, np. jak rozwija się społeczne. Dlatego bardzo cieszy mnie też, że działa u nas prężnie tak wiele organizacji pozarządowych i to też przynosi efekty, chociażby przywołam tu naszą ubiegłoroczną Złotą Nagrodę Europejskiej Odnowy Wsi.

Marcin Wycisło podkreśla, że w jego ocenie najważniejsze jest, czy gmina jest dobrym miejscem do życia. Jemielnica nie ma tak wysokich dochodów, jak np. Gogolin czy Ujazd, ale podobnie jak one też ma dodatnie saldo migracyjne ludności. Mimo, że nie ma przemysłu. Jest bowiem też tak, że gminy oddziaływają na siebie po sąsiedzku.

- Ludzie osiedlają się u nas, a pracują często w gminach ościennych, w strefach ekonomicznych w Strzelcach Opolskich i Ujeździe lub dzięki dobremu połączeniu komunikacyjnemu w Opolu czy na Śląsku, korzystamy więc też trochę na dobrym sąsiedztwie – wskazuje Wycisło. - A poza tym u nas wciąż rejestrują się też firmy, nie tak duże jak u sąsiadów, ale zakładane przez naszych mieszkańców.

Powiat też jest średniakiem

W zestawieniu powiatów, strzelecki uplasował się na miejscu 167. W Polsce powiatów mamy 314 (plus 66 miast na prawach powiatu), wychodzi więc na to, że ten nasz jest „średniozamożny”. W stosunku do rankingu z roku poprzedniego to pozycja nieznacznie niższa (było 162. miejsce). Patrząc wstecz pięć lat widać, że strzelecki powiat mozolnie pnie się w rankingu wyżej, w roku 2019 miał miejsce 199., w 2020 – 190., a w 2022 – 178. Dochody przeliczone na statystycznego mieszkańca wynoszą 1 547 zł. Dla porównania, najbogatszy powiat w naszym województwie - głubczycki (9. miejsce w kraju) ma 2321 zł, a najbiedniejszy - opolski (308. pozycja w kraju) tylko 953 zł. Najzamożniejszy według rankingu „Wspólnoty” jest obecnie powiat przysuski z województwa mazowieckiego z kwotą 2826 zł per capita.

W opinii starosty Waldemara Gaidy, ocena zamożności powiatów byłaby jednak bardziej miarodajna, gdyby patrzeć przez pryzmat zamożności gmin.

- Po pierwsze, powiaty nie mają dochodów własnych, one się tak nazywają, ale są to dochody redystrybuowane z budżetu centralnego państwa - argumentuje Waldemar Gaida. - Powiaty nie ustanawiają żadnych podatków i opłat, mamy środki z podatków PIT i CIT w kategorii subwencji wyrównawczej na działalność statutową i te pieniądze ledwo starczają na zadania bieżące 

Starosta wskazuje ,że powiat nie posiada też terenów inwestycyjnych i nie jest jego rolą, by je tworzyć i budować miejsca pracy. Wspomaga za to przedsiębiorców i pracowników w ramach powiatowych urzędów pracy, funduszu szkoleniowego, funduszu dla osób niepełnosprawnych itd.

- Naszą rolą jest efektywne pozyskiwanie pieniędzy zewnętrznych i my to robimy, natomiast każdy powiat tworzą gminy, ich mieszkańcy są naszymi mieszkańcami – podkreśla starosta.- Ponad połowa naszych gmin w rankingu zamożności jest powyżej średniej, Ujazd jest na szczycie, Strzelce Opolskie mają duży potencjał i szanse na rozwój... Zawadzkie ma trudny orzech do zgryzienia, ale ma też nowego burmistrza z nowymi pomysłami, który ma wiele determinacji i działa dopiero rok, trzeba dać mu czas. Wiem, że są prowadzone różne działania, podobnie jak na terenie Ujazdu i Strzelec też sporo się dzieje, ale te informacje nie mają jeszcze charakteru publicznego, trzeba czekać na decyzje władz korporacyjnych. Myślę, że okres jesienno-zimowy przyniesie nam w gminach konkretne wiadomości i mam nadzieję, że pozytywne. Nasz powiat rozwija się w sposób ciągły i myślę, że rankingi nie do końca to pokazują, bo na przykład wiele zameldowanych osób faktycznie tu nie mieszka i odprowadza podatki za granicą.

Czytaj wszystkie najważniejsze informacje z powiatu strzeleckiego. Kup aktualne e-wydanie "Strzelca Opolskiego"!